Empati Kuramamak Konusunda Çok Başarılıyız

Bugünlerde empati konusuna iyiden iyiye takıldım. Yıllardır kurumlarda, okullarda, derneklerde anlattığım bu konu üzerine yine yıllardır insan davranışlarını gözlemliyorum ve her defasında empati kuramamak konusunda nasıl da başarılı olduğumuzu görüyorum. Artık ben yanılayım, dünya farklı bir süreçten geçiyor belki bazı dersler almışızdır diyorum ama yok olmuyor arkadaş. Kime sorsan empatinin tanımını çok çok eksik de olsa yapıyor size; “kendini karşı tarafın yerine koymak” diyor. Öyle değil işte, kendini karşı tarafın yerine istediğin kadar koy, eğer onun duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlayamıyorsan, onu anladığını ona hissettiremiyorsan sadece bir süre kendini onun yerine SEN olarak koyarsın. Boşa kürek çekmek yani.

Empati anlatırken hep şu itiraz gelir katılımcılarımdan; bir insanı anlamak için ya onu çok iyi tanımak ya da onun yaşadığını aynen yaşamak gerekir derler. Peki, zamanında çok çile çekmiş insanlar ellerine fırsat geçince aynı şeyleri niye başkasına uygularlar YA DA kaynanasından çok çeken bir kadın niye gelinine aynı şeyi çektirir? Yaşamaksa yaşamak, hani empati?

Siz empati ile sempatiyi karıştırıyor olabilir misiniz? Annesini kaybeden birisi çok yakınlarda annesini kaybedenle beraber ağlar, yakınır, dövünür, onunla sempati kurar ama sizin onu anlamanız, onunla empati kurmanız için annenizi kaybetmeniz gerekmez. Bir an hayatta olan annenizin artık olmadığını düşünmek ve kendinizi onun yerine koymak, işte empati bu. Tabii kim uğraşacak empatiyle diye düşünüyor herkes. Çok kolayı var, yargılamak, eleştirmek, akıl vermek…

Bir arkadaşıma derdimi anlatıyorum, üstelik aynı şeyleri yaşayan, bana kendinin ne kadar zor durumda olduğunu anlatmaya başlıyor ve konu tamamen onun sorunlarına dönüyor. Bir başka arkadaşa kızımla ilgili yaşadığım bir sıkıntıyı anlatıyorum, zamanında yaptığımız hataları başlıyor saymaya. Anneme evdeki bir olayı anlatıyorum,ah işte aynısı bana da olmuştu diyor sazı eline alıyor. Empati kurunca karşı tarafa akıl vermemiz, eleştirmemiz, bilgiçlik taslamamız gerekmiyor, ona çözüm bulmamız da gerekmiyor sadece onu anladığımızı ona hissettirmek gerekiyor. Hak vermek de değil. Empati kurunca hak vermek gerekmiyor. Pandemi sürecinde evde çok sıkılan teyzemi anlıyorum ama gizlice sokağa çıktığı için ona hak vermiyorum. Aman boşver çık, gizli gizli gez dersem işte bu sempati. Teyzeciğim gerçekten çok bunaldın, inan haklısın bu kadar süre evde oturmak çok zor, hele senin gibi sosyal bir insan için. Çok bunaldın değil mi? … Siz bunları söylediğinizde o zaten yavaş yavaş onu anlayan biri olduğu için yumuşuyor ve aslında biraz daha dayanabileceğini, hep şükrettiğini, zor durumda olanları görüp üzüldüğünü söylüyor ve iletişimimiz kopmuyor.

Empati güven inşa eder, iletişimi güçlendirir.

– Ben sana demiştim…
-Bende de o sorun var…
-Ben o kadar deneyimliyim ki…
-Şükret…
– Vah vah, haliniz zor…
– Şunu yap, bunu yap… gibi akıllar vererek empati kurduğunuzu kendinizi karşı tarafın yerine koyduğunuzu sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Sadece bir süre için kendinizi oyalıyorsunuz.

Başkasının ayakkabılarını giyip onlarla on saat yürümeden kimseyi yargılamayın. Kendi ayakkabılarınızın içinde olup benim ayağımın ne çektiğini anlayamazsınız.

Empati aslında çok kolay, çünkü hepimiz insanız ve benzer davranışlara benzer tepkiler veririz. Takdir, beğeni, onay alınca hepimiz mutlu oluruz, terfi edince, bir kitap yazınca, çocuğumuz olunca seviniriz. Kaybedince, haksızlığa uğrayınca, ilgisiz kalınca, hakarete uğrayınca, hasta olunca hepimiz üzülürüz. Empati aslında çok zor, eleştirmek, yargılamak, ahkam kesmek gibi kolay şeyler varken ne gerek var, kendimi senin yerine koyup kafamı yoracağım…